กระทงลาย

ชื่ออื่นๆ :	กระทุงลาย โชด (ภาคกลาง); มะแตก-เครือ มักแตก. มะแตก (ภาคเหนือ-ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ). นางแตก (นครราชสีมา)
ชื่อสามัญ :
ชื่อวิทยาศาสตร์ :	Celastrus paniculatus willd.
วงศ์ :	CELASTRACEAE

ลักษณะทั่วไป :
	ต้น :	เป็นพรรณไม้พุ่มเลื้อย มีความสูงประมาณ ๒-๑๐ เมตร ลักษณะเนื้อไม้เป็นสีน้ำตาลแดง
	ใบ :	เป็นใบเดี่ยว ใบมีลักษณะเป็นรูปไข่ หรือรูปรี โคนใบสอบเข้าหากันมน ส่วนปลายใบแหลม หรือมน ริมขอบใบหยัก ละเอียดเป็นฟันเลื่อย หลังใบมีพื้นผินเรียบ ใต้ท้องใบจะมีเส้นใบมี ๕-๘ คู่ เห็นได้ชัด ขนาดของใบกว้างประมาณ ๑-๒.๕ นิ้ว ยาวประมาณ ๒-๖ นิ้ว มีก้านใบยาวประมาณ ๐.๕-๑.๕ ซม.
	ดอก :	ดอกออกเป็นช่อ ยาวประมาณ ๔-๘ นิ้ว ซึ่งออกอยู่บริเวณปลายยอด ลักษณะของดอกมีทั้งดอกเพศผู้และเมียซึ่งมักจะแยกกันคนละต้น ลักษณะของดอกเพศผู้ กลีบรองกลีบดอกมี ๕ กลีบ โคนกลีบดอกจะเชื่อมติดกันเป็นรูประฆัง ปลายกลีบดอกแยกออกเป็นแฉก รูปค่อนข้างกลม มีขนขึ้นประปราย ฐานดอกเป็นรูปถ้วยนูน ตรงกลางดอกมีเกสรตัวผู้มี ๕ อัน ยาวราว ๒-๒.๕ มม. สำหรับดอกเพศเมียจะมีลักษณะฐานดอกและกลีบรองกลีบดอก จะเหมือนกับดอกเพศผู้ แต่ตรงกลางดอกเป็นเกสรตัวเมียยาวราว ๒-๒.๕ มม. ยอดเกสรมี ๓ พู
	เกสร :
	เมล็ด :	เนื้อหุ้มเมล็ดมีสีแดง เมล็ดเป็นรูปรี มีความกว้างราว ๒-๓ มม. ยาวราว ๓.๕-๕ มม.
	ผล :	ผลมีลักษณะค่อนข้างกลม ปลายผลมียอดเกสรตัวเมียติดอยู่ ผลมีขนาดกว้างประมาณ ๕-๘ มม. ยาวประมาณ ๕-๑๐ มม. แต่พอผลแก่เต็มที่เกสรอยู่ปลายผลก็จะหลุดออก ผลแตกออกเป็นห้อง ๓ ห้อง
	ฝัก :
	เปลือก เถา :
	หน่อ :

การขยายพันธุ์ :	กระทงลาย เป็นพรรณไม้ที่มีการขยายพันธุ์ด้วยวิธีการเพาะเมล็ด
ส่วนที่ใช้ :	ลำต้น ใบ เปลือก เมล็ด ผล
สรรพคุณ :	ลำต้น ใช้เป็นยาแก้วัณโรค แก้ไข้มาลาเรีย ใบ ใช้เป็นยาแก้โรคบิด กระตุ้นประสาท และใช้เป็นถอนพิษฝิ่น วิธีใช้ด้วยการต้ม หรือคั้นเอาน้ำกิน เปลือก ใช้เป็นยาทำแห้ง เมล็ด นำมาตำให้ละเอียดใช้พอก หรือกิน เป็นยาแก้โรคอัมพาต และโรคปวดเมื่อยตามกล้ามเนื้อ ยาแก้ไข้ เมื่อคั้นเอาน้ำมันจากเมล็ด ใช้เป็นยาแก้โรคเหน็บชา ขับเหงื่อ เป็นต้น ผล ใช้เป็นยาแก้ลมจุกเสียด บำรุงเลือด และใช้เป็นยาถอนพิษงู เป็นต้น
ข้อห้ามใช้ :
อื่นๆ :
ถิ่นที่อยู่ :	กระทงลาย เป็นพรรณไม้ที่มักพบบริเวณป่าดิบ ป่าเบญจพรรณชื้นทั่วไป
ส่วนประกอบ ทางยา :
ตำรับยา :
ข้อมูลทาง เภสัชวิทยา :
ข้อมูลทาง คลีนิค :
สารเคมีที่พบ :
หมายเหตุ :	"กะทงลาย โชต กะทุงลาย (ไทย); มะแตะเครือ (พายัพ-อีสาน) ; เคือมักแตก (อุดร); นางแตก (โคราช). "in Siam.Plant Names,1948,p.107., Celasturs paniculata Craib,Fl. Siam, Dicot.,1912,p.59 "Chiengmai, Doi Sootep,320 m., (Kerr,586); Phre,120-180 m.,(L.Vanpruk,158)." Celastrus paniculatas Vanpruk1923,p.99 "โชต";p.206 "มะแตก (ล)." Celastrus paniculata Burkill,I,1935,p.505 "In Java, Sila; in Siam, Katong lai,"

พจนานุกรม สมุนไพรไทย ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม ๑๘ มิ.ย. ๔๘